Umowa o dzieło a zlecenie

W dzisiejszym obrocie prawnym wielu pracodawców chętnie zawiera z osobami świadczonymi na ich rzecz pracę umowy o dzieło. Nie ma w tym nic dziwnego gdyż zawarcie takiej umowy rodzi za sobą mniejsze koszty niż w przypadku umowy zlecenia, a w szczególności umowy o pracę. Związane jest to przede wszystkim z brakiem obowiązku odprowadzenia składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i rentowe od tego typu umowy.

Uwagę jednak należy zwrócić na specyfikę tego stosunku prawnego gdyż często jest on używany w okolicznościach w których powinna być zawarta umowa innego rodzaju.

Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. W wypadku umowy o dzieło niezbędne jest, aby starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu jako koniecznego do osiągnięcia.

W praktyce umowa o dzieło najczęściej jest zawierana w miejsce umowy zlecenia. Chcąc rozróżnić z jakiego rodzaju stosunkiem prawnym mamy do czynienia trzeba wziąć pod uwagę następujące kryteria:

– umowa o dzieło jest zawsze odpłatna, (umowa zlecenia nie musi być odpłatna – choć może być zastrzeżone, że jest nieodpłatna)

– umowa o dzieło jest umową rezultatu, umowa zlecenia jest natomiast umową należytej staranności,

– zleceniobiorcy co do zasady objęci są obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym, natomiast osoby wykonujące dzieło – nie,

– przyjmujący nie ma obowiązku wykonywania dzieła samodzielnie. Zlecenie musi być wykonywane osobiście.( w przypadku zlecenia strony mogą ustalić czy ma być wykonane osobiście czy nie)

Umowy o dzieło powinny zakładać swobodę i samodzielność w ich wykonywaniu po stronie wykonawcy, a wykonanie dzieł powinno mieć charakter jednorazowy i każdorazowo być wykonane w określonym w umowie terminie. I tak jak to się zwykle przyjmuje, rezultat, o który umawiały się strony, powinien być z góry określony, mieć samoistny byt oraz być obiektywnie osiągalny i pewny czego potwierdzenie znajdziemy miedzy innymi w wyroku SA w Białymstoku z dnia 1 października 2013 r. III AUa 330/13. Jednorazowość świadczenia jest kolejna ważną różnicą między zleceniem a dziełem. W przypadku zlecenia czynności wykonywane na rzecz zleceniodawcy mogą mieć powtarzalny charakter w przeciwieństwie do umowy o dzieło. Umowa o dzieło zawarta powinna być każdorazowo do wykonania danego dzieło (oczywiście w umowie określone może być wykonanie więcej niż jednego dzieła)

Dla znalezienia granicy miedzy umową zlecenia a umową o dzieło ważny jest zakres zobowiązania i odpowiedzialności. Odpowiedzialność za właściwe wykonanie umowy zlecenia oparta jest na zasadzie starannego działania. W umowie o dzieło zaś odpowiedzialność wykonawców czyli przyjmujących zamówienie niewątpliwie ponoszona jest za jej rezultat. W obu przypadkach za realnie poniesioną szkodę zleceniobiorca i wykonawca będą ponosić odpowiedzialność nieograniczoną – całym swoim majątkiem.

Charakterystyczne jest również to, że zazwyczaj są to umowy oparte na zaufaniu między stronami i z uwagi na to wymagają osobistego wykonania. Zamawiający wykonanie dzieła powierza jego wykonanie danej osobie będąc przekonanym co do jego, kwalifikacji, wiedzy i umiejętności. Daje mu to poczucie, że dzieło zostanie wykonane w odpowiedni sposób zgodny z zasadami sztuki odpowiadającymi charakterowi zmaterializowanego dzieła.

Z podatkowego punktu widzenia przychody z umów o dzieło i umów zlecenie kwalifikowane są do jednego źródła – przychodów z działalności wykonywanej osobiście. Przedsiębiorca dokonujący zapłaty wynagrodzenia z tego tytułu jest płatnikiem odpowiedzialnym za wyliczenie, pobranie i wpłacenie należnej zaliczki do urzędu skarbowego. Osobie otrzymującej wynagrodzenie z tytułu powyższych umów cywilnoprawnych przysługują koszty uzyskania przychodu w wysokości 20%. W przypadku twórców, którzy przy wykonywaniu dzieła korzystają z praw autorskich, przysługują wyższe koszty w wysokości 50%. Po zakończeniu roku podatkowego, płatnik przekazuje wykonawcy informacje PIT-11 w oparciu, o którą ten wykazuje swoje dochody i zapłacone zaliczki w zeznaniu rocznym.

Podsumowując aby nie powstały wątpliwości czy do czynienia mamy z umową o dzieło czy umową zlecenia istotne jest zawarcie w jej treści elementów, które w sposób jednoznaczny identyfikować będą łączący strony stosunek prawny jako umowa dzieło. Aby nie powstały wątpliwości określić przede wszystkim w umowie samo dzieło, czyli przyszły efekt pracy wykonawcy jako zindywidualizowany i skonkretyzowany przedmiot umowy, który powstanie w przyszłości.

Jakub Kasperek

Aplikant radcowski
jakub.kasperek@centrumprawa.eu